İnsanın temel ihtiyaçlarının değişmez ve ortaktır. Ancak farklı zaman dilimlerinde, farklı kültürlerde veya farklı çevrelerde ihtiyaçların karşılanma biçimleri değişkenlik gösterir. İhtiyaçların karşılanma süreci, tamamlayıcı, eş zamanlı veya ödünleşimli olabilir. İhtiyaçlar kişisel, çevresel ve sosyal olmak üzere 3 bağlamda karşılanırlar. İhtiyacın hangi bağlamda karşılandığı ve karşılanmasının kalite ve yoğunluk derecesi zamana, mekâna ve durumlara göre değişebilir.
Şilili ekonomist Max-Neef, ihtiyaçların karşılanma şekillerinde sınıflandırılabilir farklılıklar olduğunu söylemiştir. Aşağıda bu farklı tiplerin bir listesi bulunmaktadır:
1-Yıkıcı tip: İhtiyacın karşılanması için geliştirilen yöntem ile ihtiyacın kendisi yok edilir. Bu daha çok güvenlik ihtiyacının karşılanmasında ortaya çıkar. Örnek olarak halkın güvenlik ihtiyacını karşılanması için oluşturulan ordu ile halka zulüm uygulanan diktatörlük rejimleri verilebilir.
2-Sahte tip: Başvurulan yöntemler ihtiyacı tatmin etmekten uzak olup, daha çok bir ilüzyon niteliğindedir. Bu günümüz reklam endüstrisinde ve propagandalarda sıklıkla başvurulan bir yöntemdir. Örnek olarak: “Zamanı satın alın”, “Tanrı için alışveriş yapın”, “Sınırlarınızı satın alın”, “Geleceğinizi hackleyin ve yaşlanmanın önüne geçin” gibi sloganları içeren reklamlar verilebilir.
3-Bastırıcı: İhtiyacın aşırı derecede karşılanır ve bu şekilde diğer ihtiyaçlar baskı altında kalır. Bunlar genellikle köklü gelenekler, alışkanlıklar ve ritueller nedeniyledir. Ancak tam zıttı olan sınırsız serbestlik de örnel olarak verilebilir; özerklik ihtiyacı aşırı karşılanır. Ancak sevgi ve bağlanma, güven, kimlik ve katılım ihtiyaçları bastırılmış olur.
4-Tek tip: Tek bir ihtiyacı karşılar ve diğer ihtiyaçlar dikkate alınmaz. Buna küratif tıp örnek verilebilir, kişinin fiziksel ihtiyaçlarını karşılar ancak hastalık sebebi ile etkilenen diğer ihtiyaçlarına yönelik yaklaşım önermez. Bir diğer örnek sevgi ihtiyacının karşılanması için alınan hediyelerdir.
5-Sinerjistik: Aynı anda pek çok ihtiyacı karşılayacak yöntemler bu başlık altında toplanır. Max-Neef bu noktada bebek ve anne örneğini verir. Bebeğe bir şişe mama vermek bebeğin fizyolojik açlık ihtiyacını giderir-tek tipte bir ihtiyaç gidericidir. Ancak eğer bebek emzirilirse açlık, korunma, sevgi ve kimlik gibi pek çok ihtiyaç aynı anda giderilir.
Makul miktarda karşılanmayan her ihtiyaç, insanda patolojiye yol açar. İhtiyaçların uygun ve makul karşılanabilmesi için, karşılanma biçimleri tanınmalıdır.
Comments